Inhoud van deze pagina

• Noten

De oudste vermeldingen komen uit 14de en 15de eeuwse afschriften van vervalste documenten. Als in de 14de eeuw Uitgeest voorkomt in een vervalst document, dan mogen we aannemen dat de plaats toentertijd bestond, maar niet eerder. Van enige archeologie in Uitgeest is niets bekend.

Noordhollandse plaatsnamen (Karsten, 1951) :

« UITGEEST.
Oude vormen : Hutgheest (tussen 1083 en 1120); Uytgheest (1257). Okb. I, no. 105, II, no. 26.
“Aan zijne ligging op den buitenkant, den uithoek der geest- en duingronden, welke zich langs de Noordzee uitstrekten, ontleent het dorp zijn naam”. (*)
Tot de gemeente behoren de buurtschappen Groot Dorregeest en Klein Dorregeest – volgens Van der Loos is het woord een verbastering van Horngest, in welk geval het woord “de hoek van de zandgrond” betekent Busch (= bos) en Dam alsmede Assum, oudtijds Axem of Ackem genoemd, (**) waarvan het eerste deel waarschijnlijk de Friese mansnaam Ake is. » (1).

*) Zie J.C. v.d. Loos, Geschiedenis van Uitgeest, 12.
**) Zie Van der Aa, i.v.

Woordenboek der Noord- en Zuid-Nederlandse plaatsnamen (De Vries, 1962) :

« Uitgeest, N[ederland]-N[oord]H[olland], in 1162 als Utgest vermeld. Het ligt inderdaad aan de buitenzijde van de geest- en duingronden. » (2).

Lexicon van nederlandse toponiemen tot 1200 (Künzel et al., 1988/1989) :

« Uitgeest
(Noordholland)
1105-1120 cop[ie]. ca. 1420 : Burchardus de Uytghest terram ibidem unam unciam … persolventem – terram in Hutghest 3 ½ uncias solventem (LibStAdalb c. VI 1 FontEgm, p. 78-79) || 1162 cop[ie]. ca. 1420 : testes fuerunt … laici … Dludolf (lees : Ludolf) de Wthgeest (Koch, OBHZ I 151) || 1162 or[igineel]. : testes fuerunt … laici … Lydolf de Utgest (Koch, OBHZ I 152) || 12e e[euw]. cop[ie]. ca. 1420 : in Hutgheest (LibStAdalb c. III 1 FontEgm. p. 74) || 12e e[euw]. cop[ie]. ca. 1530 : data est I fiertel iacens in Wtgheest (NecrEgm, p. 109) || w[aa]rsch[ijnlijk]. 12e e[euw]. cop[ie]. ca. 1530 : data est terra in Wtgeest (ibid., p. 127)
voor de datering van het LibStAdalb zie : Meilink (1939), p. 70-73; voor de datering van het NecrEgm zie : Meilink (1939), p. 56-59
o[ud]n[eder]l[ands]. gest “geest, akkerland op de geestgrond” met ut “buitenwaarts gelegen”
Uitgeesterbroek
polder, ten z[uiden] en o[osten] van Uitgeest (Noordholland)
1130-1161 cop[ie]. ca. 1420 : unam fiertel que iacet in Uytghesterbruch (LibStAdalb c. VI 2 FontEgm. p. 81)
voor de datering van het LibStAdalb zie : Meilink (1939), p. 70-73
o[ud]n[eder]l[ands]. bruch “broekland” met een afleiding op -er van de plaatsnaam Uitgeest » (3).

De (mogelijke) betekenis van alle Noordhollandse plaatsnamen van Aagtdorp tot Zwanenburg (Pannekeet, 1988) :

« UITGEEST
Oude vormen : Hutghest (1083-1120); Uytgheest (1257).
Genoemd naar de ligging op de uitwaarts, meest landinwaarts gelegen strook geestgrond.
Zie over geest > hfdst. I. » (4).

Nederlandse plaatsnamen (Van Berkel en Samplonius, 1995) :

« Uitgeest [gem[eente]. : Uitgeest, NH]. 1105-1120 cop[ie]. 15e E[euw] Hutghest; 1162 Utgest; 1257 cop[ie]. 14e E[euw] Vytgheest; bet[ekenis]. : de uit ‘buitenwaarts gelegen’ geest ‘akkerland op de geestgrond’. Geest was hoger gelegen, veelal ook minder vruchtbare zandgrond. Meestal betreft het zandruggen, oude oeverwallen (van de Noordzee) met daarop akkers. In het westen van het land lag het oudste bouwland op de geestgronden, aangezien dit de enige plaats was waar landbouw bedreven kon worden. Het woord gaat terug op *gaist, dat soms ook verkort werd tot *gast (vgl. Gastel).» (5).

Vervolg :

1. Noordhollandse plaatsnamen (Karsten), t.a.p., p. 79.

2. Woordenboek der Noord- en Zuid-Nederlandse plaatsnamen (De Vries), t.a.p., p. 170.

3. Lexicon van nederlandse toponiemen tot 1200 (Künzel et al.), t.a.p., p. 354.

4. De (mogelijke) betekenis van alle Noordhollandse plaatsnamen van Aagtdorp tot Zwanenburg (Pannekeet), t.a.p., p. 116.

5. Nederlandse plaatsnamen (Van Berkel en Samplonius), t.a.p., p. 235.