Inhoud van deze pagina

• Noten

Huisduinen wordt niet vermeld in het Kabinet van Nederlandsche en Kleefsche Oudheden (Brouërius van Nidek, 1792), noch in de Stad- en dorpbeschrijver (Van Ollefen, 1796).

Noordhollandse plaatsnamen (Karsten, 1951), onder Den Helder :

« Tot de gemeente [Den Helder] behoren de dorpen Julianadorp, aldus genoemd naar koningin Juliana en Huisduinen, oudtijds Husidina (omstreeks 960), dat zijn naam ontleent aan de ligging bij de duinen. » (1)

‘Huisduinen’ is een andere naam dan ‘Duinhuizen’ en ‘dina’ is iets anders dan ‘duna’ zodat de betekenis helemaal niet voor de hand ligt. Het Woordenboek der Noord- en Zuid-Nederlandse plaatsnamen (De Vries, 1962) geeft :

« Huisduinen, N[ederland]-N[oord]H[olland], heette in de 9e eeuw Husidina; de spellingen in de M[iddel]E[euwse] akten zijn vaak zo verknoeid, dat men wel Husiduna zal mogen lezen; dan betekent het 2de lid dus ‘duinen’. » (2)

Dus als het zo uitkomt, dan werd er in de Middeleeuwen toch geknoeid ! Dat is een lettertje gesmokkeld, hetgeen zonder waarschuwing wordt overgenomen in het Lexicon van nederlandse toponiemen tot 1200 (Künzel et al., 1988/1989) :

« Huisduinen
1,5 k[ilo]m[eter] ten w[esten] van Den Helder (Noordholland)
918-948 cop[ie]. eind 11e e[eeuw].: in Husiduna III (scil. mansa) (DiplBelg 195)
voor de datering van DiplBelg 195 zie: Blok (1957), p. 89-104. » (3)

De vermelding uit de goederenlijst van het Cartularium van Radboud heeft volgens Albert Delahaye geen betrekking op Huisduinen, maar op Houdain, dat in 1024 als Husdinium wordt vermeld (4). In het Handboek der Middel-Nederlandsche Geografie van L.Ph.C. van den Bergh uit 1872 is Husiduna in zee afgebeeld (5), kennelijk in de stilzwijgende veronderstelling dat de plaats ooit naar het binnenland verplaatst zou zijn. Van vroeg-middeleeuwse vondsten te Huisduinen is dan ook niets bekend. Bovendien lezen we :

« Osdenne (eind 11e e[euw].)
ligging onbekend, mogelijk identiek met Oesdom of met Huisduinen (Noordholland)
eind 11e e[euw]. cop. eind 12e - begin 13e e[euw]. (ad 1011) : hic (scil. in Fresia) oppidum situm est ab accolis Osdenne cognominatum (MirDonat SS 15, 2, p. 856). » (6)

In De (mogelijke) betekenis van alle Noordhollandse plaatsnamen van Aagtdorp tot Zwanenburg (Pannekeet, 1988) wordt twijfel uitgesproken :

« HUISDUINEN
Het is nog de vraag of een in de 9e eeuw overgeleverde plaatsnaam ‘Husidina’ betrekking heeft op het huidige Huisduinen, een naam die men kan omschrijven als ‘buurtschap in de duinen, bewoond duingebied’. Blok (Lex. 279) vermeldt de plaats Osdenne (eind 11e eeuw), waarvan de ligging onbekend is en waarvan de naam mogelijk identiek is met Huisduinen of met Oesdom. » (7)

Osdenne is Huisduinen noch Oesdom, maar Ostende (8). En ‘Husidina’ en ‘Osdenne’ zijn geheel verschillende namen. Dat Huisduinen vermeld zou zijn in de negende eeuw en vervolgens eeuwenlang niet meer maakt deze plaatsingen ook onaanvaardbaar; het oudste document waarin Huisduinen vermeld zou zijn is uit 1409, als Heusedem, wat een geheel andere afleiding verondersteld.

Nederlandse plaatsnamen (Van Berkel en Samplonius, 1995) :

« Huisduinen [gem[eente].: Den Helder, NH] 918-948 cop. 11e E[euw] Husidina; 1247-1256 cop[ie]. 1409 Heusedem; 1424 Huusdunen; in de M[iddel]E[euwen] een bewoonde zandplaat met duinen boven de kop van Noord-Holland. Men zou de naam dan ook eenvoudigweg kunnen verklaren als een samenstelling van huis en duinen, als niet de oude vormen eerder op een afleiding van een i[ndo]e[uropees]. wortel *keus ‘verhullen’ wijzen (zie Oud-Heusden). Het benoemingsmotief zou hier een duinenrij met achterliggend zacht wad kunnen zijn. » (9)

In De Franken in Nederland van dr. D.P. Blok is aan het vroeg-middeleeuwse zandplaat Huisduinen voorbijgegaan, net als in Middeleeuwse geschiedenis der Nederlanden van dr. H.P.H. Jansen.

Vervolg :

1. Noordhollandse plaatsnamen (Karsten), t.a.p., p. 54.

2. Woordenboek der Noord- en Zuid-Nederlandse plaatsnamen (De Vries), t.a.p., p. 83.

3. Lexicon van nederlandse toponiemen (Künzel et al.), t.a.p., p. 191-192; voor het artikel van dr. D.P. Blok, zie : Dr. D.P. Blok over de goederenlijst.

4. Lexicon van nederlandse toponiemen (Künzel et al.), t.a.p., p. 279.

5. Zie : De vroeg-middeleeuwse Kinhem-teksten (afbeelding, let op de tegenwoordige kustlijn).

6. Zie : Het namenbestand uit de goederenlijst.

7. De (mogelijke) betekenis van alle Noordhollandse plaatsnamen van Aagtdorp tot Zwanenburg (Pannekeet), t.a.p., p. 75.

8. Voor Osdenne (= Oostende), zie : De Runxputte te Heiloo, De Donatianus-legende, Osdenne en de Roriksberg.

9. Nederlandse plaatsnamen (Van Berkel en Samplonius), t.a.p., p. 105-106. Het is bovendien twijfelachtig of de plaats Heusedem (1409, een bron ontbreekt) dezelfde is als Huusduinen (1424). Kortom, Huisduinen zal niet vóór de vijftiende eeuw zijn ontstaan.